بعد سوم توسعه فضای سبز در تهران انجام می‌شود

 

 شهرنوشت ( چکاوک ابراهیمی ) :بعد سوم فضای سبز از راه رسید تا هم کیفیت زیبایی منظر شهری را دستخوش تغییرات قرار دهد و هم کمیت را.
اما بی‌شک ورود این شیوه نوین در روند توسعه فضای سبز کلان شهری مانند تهران، می‌تواند بر جذابیت‌های بصری خفته شهر بیافزاید. سطح کیفی زندگی شهروندان را ارتقا بخشد و از همه مهم‌تر، نگاه عابران خسته‌ای را که در گیر و دار مشکلات زندگی، لزوم و جایگاه فضای سبز را ‌ فراموش کرده‌اند، با دیدن حجم انبوهی گل در گوشه گوشه شهر، پیوند دوباره بزند. فضای سبز سه بعدی مهم‌ترین خصوصیتش، وجود زیبایی و طراوت در تمام وجه و ابعاد است و در حال حاضر برای نخستین بار در منطقه 9 شهرداری تهران پا به عرصه ظهور گذاشته، آن هم به شکل کره‌ حجیم پر از گل، ایستاده در میدان استاد معین.

تنها توپ‌های پر از گل نخواهیم داشت

فضای سبز سه بعدی تنها در شکل کره ظاهر نمی‌شود؛ بلکه مهندسان فضای سبز می‌توانند گل و گیاه را به شکل دیگر احجام هندسی مانند مستطیل، هرم، استوانه یا شش ضلعی پرورش داده و در معرض دید عموم قرار دهند. البته این نکته باید مد نظر قرار بگیرد که نحوه رسیدگی و پرورش گل‌ و گیاه بر روی شکل هندسی کره نسبت به دیگر اشکال هندسی حجیم آسان‌تر است؛ چرا که نحوه آب‌رسانی به گیاهان روی بدنه حجم کره‌ای شکل، نسبت به دیگر اشکال مانند مستطیل، به راحتی انجام می‌شود.

معاون امور شهری و فضای سبز شهرداری منطقه 9، حمید جوانی در حالی وضعیت رسیدگی به احجام هندسی پر گل را تشریح می‌کند که هر مراجعه‌کننده‌ای از پنجره اتاقش می‌تواند یکی از ابعاد کره حجیم پر از گل منطقه9 را که برای نخستین بار در کشور ساخته و عنوان فضای سبز سه بعدی را از آن خود کرده، مشاهده کند.

از ابتدای سال جاری ساخت فضای سبز سه بعدی آغاز و برای نخستین بار در کشور اجرا شد و تنها به خاطر این که در حجم هندسی فضای سبز در تمام وجوه و از هر زاویه‌ای، گل و گیاه دیده می‌شود، نام سه بعدی انتخاب شده است.

هزینه ساخت فضای سبز سه بعدی نسبت به شیوه‌های سنتی توسعه فضای سبز یعنی تملک زمین، بسیار ارزان‌تر است. به طوری که ساخت یک حجم هندسی پر از گل یک پنجم هزینه‌های تملک زمین، پرورش گل و گیاه در سطح افق و نگهداری‌های پس از کاشت را به خود اختصاص می‌دهد. البته از نظر تاثیر بر افزایش سرانه فضای سبز عمومی، بسیار کم توان است؛ چرا که تنها از بعد بصری بر افزایش سرانه فضای سبز عمومی اثر بخش است و بر افزایش درصدهای سرانه فضای سبز شهری چندان تاثیرگذار نیست.

طرح اولیه در منطقه 9 

با توجه به رشد ناموزون پایتخت در ابعاد مختلف به خصوص جنوب غربی، لزوم توسعه فضای سبز بیش از پیش احساس می‌شود؛ چرا که با صنعتی شدن زندگی شهرنشینی و به واسطه آن نابودی محیط زیست، سطح نشاط و شادی روحی شهروندان تنزل پیدا کرده و تنها توسعه فضای سبز در لابه‌لای کارخانه‌ها و مراکز تجاری، اقتصادی است که می‌تواند به روح همه جان دوباره ببخشد.

در حال حاضر در تمام نقاط تهران شاهد نابودی و تغییر کاربری زمین‌های حاصل‌خیز ویژه رشد و پرورش طبیعی و بی‌واسطه چمن و گل هستیم و از همین جا است که لازمه توسعه فضای سبز پابه پای توسعه کلان شهر تهران حس می‌شود.

مهندس جوانی، در این باره می‌گوید: طرح ابتدایی ساخت فضای سبز‌ سه بعدی پر از گل در منطقه 9 تنها به دلیل فقر زمین مطرح شد؛ چرا که در این منطقه تخصیص زمینی که کاربری آن از تجاری یا مسکونی به فضای سبز عمومی تغییر کند، وجود ندارد. این نکته حائز اهمیت است که تولید فضای سبز عمومی با روش بعد سازی هم اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا که دچار فقر زمین هستند، نیز در حال اجرا است و تا کنون نتایج مثبتی در این زمینه به دست آمده است. در کشور ما نیز با توجه به اقلیم خاص و متنوع به خصوص در مناطقی که ذاتاً از داشتن نعمت فضای سبز طبیعی محرومند، لازم است به توسعه زیبایی بصری از طریق پرورش گل و گیاه توجه ویژه‌ای شود، چه به صورت سنتی و چه با کمک روش‌های نوین.

 فاصله چند هزار متری سرانه فضای سبز از معیارهای استاندارد 

با نگاهی گذرا و عبور از کنار بوستان‌های سطح شهر، به راحتی متوجه قدمت فضای سبز تهران می‌شویم. چه بسیاری از بوستان‌ها کمتر از پنج سال سن دارند و تنها به خاطر تندتر شدن شیب شاخص آمار سرانه‌های فضای سبز عمومی شهر، طراحی و راه‌اندازی شده‌اند؛ ولی با این وجود، هنوز آمار سرانه فضای سبز عمومی در سطح شهر با معیار‌های استاندارد فاصله زیادی دارد.

حسین  کلخورانی، معاون خدمات شهری شهردار، در خصوص لزوم استانداردسازی سرانه فضای سبز در تهران می‌گوید: باید تا پایان سال 1390 سرانه فضای سبز شهر به مرز عدد 15 متر مربع برسد تا شکل و شمایل وضعیت استاندارد و مطلوب را پیدا کند. در حالی که در برخی از مناطق 22 گانه هم اکنون شاخص آماری کمتر از عدد پنج متر مربع است.

وی، در ادامه می‌افزاید: درست است که توسعه فضای سبز در بدنه بزرگراه‌ها از حیث منظر زیبایی در شهر، جایگاه و ارزش ویژه‌ای دارد و در زمان ترافیک‌های سنگین بزرگراهی، آرامش روحی را به ذهن شهروندان تزریق می‌کند؛ اما توسعه فضای سبز عمومی نباید تنها در حاشیه بزرگراه‌ها توسعه مطلوبی داشته باشد؛ بلکه باید در هر میدان شهر یک باغ گل تعبیه شود تا هم روح عابران پیاده حین گذران زندگی روزمره در بافت‌های مسکونی به خصوص فرسوده، نشاط و شادی مضاعفی را حس کند و هم وضعیت هوا در تمام مناطق 22 گانه شهر به خصوص در نقاطی که وجود تنها یک درخت نیز تلطیف کننده وضعیت نامناسب آلودگی است، به سمت و سوی معیارهای استاندارد حرکت کند.

روش‌های نوین توسعه فضای سبز

یکی از مهم‌ترین مناطق تهران که متاسفانه فرسودگی 100 درصدی بافت مسکونی‌اش زبان‌زد عام و خاص است، منطقه 9 است که سرانه فضای سبز عمومی‌اش در سال جاری4،75 متر مربع است. یعنی عددی کمتر از 5 متر مربع فضای سبز و همین فقر در سرانه فضای سبز عمومی‌ است که چاشنی خلاقیت‌های مدیران توسعه فضای سبز در شهرداری این منطقه شده و مهندسی فضای سبز را در ابعاد گوناگون رشد داده است.

توسعه فضای سبز عمودی در سه ساختمان منطقه از یک سو، طراحی و ساخت فضای سبز سه بعدی از سوی دیگر و پرورش گل و گیاهان با روش‌های جدید مانند هیادروسیدینگ بر پشت‌بام‌ها توانسته کمی تا اندکی بر استانداردسازی سرانه فضای سبز منطقه 9 تاثیرگذار شود؛ اما وضعیت زیبایی منظر شهری در این نقطه از تهران هنوز نیازمند تلاش مضاعف است و با معیارهای استاندارد فاصله دارد.

وقتی شهر عمودی رشد می‌کند و دیگر زمینی برای فضای سبز باقی نمی‌ماند، وقتی نگاه عابران پیاده به جای دیدن سبزی درختان و رنگ‌های زنده گل‌ها، بر روی آجر برج‌های صف کشیده خشک می‌شود و وقتی خانه‌های قدیمی با حوض‌های پر از ماهی قرمز قربانی تولد برج‌های چندین طبقه‌ای می‌شوند و به درختان فرصت نفس کشیدن و دیدار روزانه با آفتاب داده نمی‌شود، بدون شک شهرها نیازمند وجود ابعاد دیگری از فضای سبز هستند و بعد سوم و در آینده چهارم توسعه و رشد گیاهان و گل‌ها در بافت شهری نمایان می‌شود.

اما بدون شک وجود یک کره حجیم پر از گل در وسط میدانی در شهر می‌تواند حتی برای چند ثانیه هم شده روح عابران پیاده را تلطیف و دغدغه‌های زندگی در میان آجرهای سر به فلک کشیده را کاهش دهد به شرط آن که تهران شاهد افزایش شمار این احجام هندسی در تمام میادین شهر باشد.